Wartość godziwa

W sprawozdaniach finansowych bardzo często możemy spotkać się z określeniem: że dany instrument/aktywa/pasywa wyceniane są w wartości godziwej. Tylko co to oznacza? Czym jest wartość godziwa? W jaki sposób dana instytucja dokonuje wyceny? Gdzie możemy znaleźć odpowiedź na to pytanie? Oczywiście najlepiej poszukać u źródła. Czyli dokładnie przejrzeć sprawozdania finansowe spółek. W nich znajdziemy odpowiedź na nasze pytanie.

Z pewnością zastanawiacie się dlaczego piszę Wam artykuły o jakimś zamortyzowanym koszcie (skorygowanej cenie nabycia), sprawozdaniu z całkowitych dochodów, wartości godziwej, efektywnej stopie procentowej, IRR? A po co to komu? Niebawem wchodzą nowe regulacje dotyczące banków i w regulacjach znajdziemy sporo takich zwrotów. Dlatego warto je znać, żeby dokładnie dowiedzieć się co nas czeka i zadecydować czy dany bank xyz jest potencjalną szansą inwestycyjną. Więcej dowiecie się z pierwszego wpisu o cyklu edukacyjnym poniżej. Tam macie przedstawione wszystkie informacje.

Wartość godziwa: cykl edukacyjny

To jest wpis z cyklu edukacyjnego:

„W gąszczu informacji regulacji bankowych”

1. W gąszczu informacji regulacji bankowych
2. Wartość godziwa: w jaki sposób ustalamy wartość danego instrumentu<— jesteś tutaj
3. Efektywna stopa procentowa: po co to komu?
4. Wycena w zamortyzowanym koszcie: w jaki sposób wyceniamy instrumenty finansowe
5. IRR: podstawowy wzór, excel, amortyzacja kosztów
6. Skonsolidowane sprawozdanie z całkowitych dochodów
7. Zmiana MSR 39 na MSSF 9: chudsze banki?

Wartość godziwa: definicja

Już jesteśmy po słowie wstępu, dlatego zerknijmy na pierwszą definicję. Czyli czym jest wartość godziwa i jak opisana jest w sprawozdaniu finansowym banku Millenium:

Wartość godziwa to cena, którą otrzymano by za sprzedaż składnika aktywów lub zapłacono by za przeniesienie zobowiązania w transakcji przeprowadzonej na zwykłych warunkach na głównym (lub najkorzystniejszym) rynku na dzień wyceny w aktualnych warunkach rynkowych (tj. cena wyjścia) bez względu na to, czy cena ta jest bezpośrednio obserwowalna lub oszacowana przy użyciu innej techniki wyceny. W zależności od kategorii klasyfikacji aktywów i zobowiązań finansowych do danego poziomu hierarchii, stosuje się przy tym różnorodne metody ustalania ich wartości godziwej.

Źródło: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe za 2016 rok

Jak to zawsze bywa z definicjami, jest trochę zagmatwana, ale pogrubiłem Wam dwie najważniejsze rzeczy, które zgłębimy w kolejnych artykułach:

1. 1. wartość godziwa to transakcja przeprowadzana na zwykłych warunkach na głównym rynku (najkorzystniejszym)

1. mamy hierarchię 3-poziomową stosowaną do wyceny wartości godziwej

Przyjrzyjmy się teraz dokładnie poszczególnym kryteriom w kolejnym akapicie.

Wartość godziwa: poziom hierarchii

W ustaleniu dokładnej wartości godziwej potrzebna jest hierarchia. Czyli w naszym przypadku będzie to 3 poziomowa drabina. Prezentująca sposoby wyceniania wartości godziwej od najprostszej (najczęściej stosowanej) do najtrudniejszej (stosowanej do instrumentów, które trudniej wycenić). Popatrzmy teraz na informacje, które znajdziemy w sprawozdaniu finansowym Millenium: (poniżej jest opisany poziom 1: jeżeli nie lubisz czytać informacji ze sprawozdań (a powinieneś) to polecam tylko przeczytać pogrubione zaznaczenia)

Najlepszym odzwierciedleniem wartości godziwej instrumentów finansowych jest ich wartość rynkowa, która jest możliwa do otrzymania w przypadku sprzedaży aktywa lub do zapłaty w przypadku transferu zobowiązania w korzystnej dla obu stron transakcji rynkowej (cena wyjścia). W przypadku wielu produktów i transakcji, dla których wartość rynkowa wzięta bezpośrednio z kwotowań aktywnego rynku (marking-to-market) nie jest dostępna, wartość godziwa musi być szacowana za pomocą wewnętrznych modeli opartych na dyskontowaniu przepływów finansowych (marking-to-model). Przepływy finansowe dla różnych instrumentów są wyznaczane zgodnie z ich indywidualną charakterystyką, a czynniki dyskontujące uwzględniają zmiany w czasie zarówno rynkowych stóp procentowych, jak i marż.

Zgodnie z MSSF 13 „Wycena wartości godziwej” Grupa stosuje techniki wyceny, które są odpowiednie do okoliczności i w przypadku których są dostępne dostateczne dane do wyceny wartości godziwej, przy maksymalnym wykorzystaniu odpowiednich obserwowalnych danych wejściowych i minimalnym wykorzystaniu nieobserwowalnych danych wejściowych, a mianowicie:

1.  wycena oparta o dane w pełni obserwowalne (kwotowania aktywnego rynku);

Źródło: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe za 2016 rok

Z powyższego cytatu powinniśmy zapamiętać jedną bardzo ważną rzecz: poziom 1 wyceny wartości godziwej to wycena oparta o dane w pełni obserwowalne (czyli informacje, które znajdziemy na aktywnym rynku. Przykładowo notowania giełdowe spółki, notowania obligacji.). w Kolejnym akapicie pokaże Wam bardzo ciekawą grafikę z PKOBP dotyczącą wyceny poziomu drugiego.

Wartość godziwa: poziom 2 wyceny

Jeżeli dana spółka nie posiada danych z aktywnego rynku, to może skorzystać z drugiego poziomu wyceny wartości godziwej. Zerknijcie sobie na poszczególne instrumenty oraz metody ich wyceny:

(kliknij, aby powiększyć w nowym oknie)

Źródło: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe za 2016 rok

W sprawozdaniu znajdziecie więcej instrumentów. Tutaj wkleiłem Wam tylko pierwsze trzy z góry. Zerknijmy teraz na ostatni poziom wyceny. Czyli poziom 3 w kolejnym akapicie.

Wartość godziwa: poziom 3 wyceny

W momencie gdy nie posiadamy danych z aktywnego rynku, które można włożyć do modelu.  To używamy poziomu trzeciego do wyceny wartości godziwej danych instrumentów. Zgodnie z poniższą grafiką:

(kliknij, aby powiększyć w nowym oknie)

Źródło: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe za 2016 rok

Jak możemy zauważyć, w pierwszej kolumnie i wierszu drugim jest nazwa akcje visa. Dlatego warto wspomnieć o tym, że w 2016 roku bank PKOBP dokonał aktualizacji dochodów całkowitych z rozliczenia VISA ltd. na kwotę 636,1 miliona. Poniżej informacja:

Zmniejszenie w 2016 roku innych dochodów całkowitych z tytułu aktualizacji wartości aktywów finansowych dostępnych sprzedaży w wysokości 636,1 miliona (przed opodatkowaniem) dotyczyło przede wszystkim rozliczenia transakcji Visa Ltd. (szczegółowo opisano w nocie „Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży”).

Źródło: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe za 2016 rok

Wartość godziwa a wartość bilansowa

Teraz zerkniemy sobie na wartość godziwą kredytów i pożyczek w banku. Jak myślicie, łatwo jest wycenić portfel kredytowy do wartości godziwej? W szczególności, że bank często zmienia marże (dla nowych produktów), zmieniają się stopy procentowe. Popatrzmy na informację ze sprawozdania:

Kredyty i pożyczki udzielone klientom
Wartość godziwa instrumentów tego rodzaju bez określonego harmonogramu spłat, ze względu na ich krótkoterminowy charakter oraz stabilną w czasie politykę Grupy w odniesieniu do tego portfela, jest zbliżona do wartości bilansowej. Dla zmienno-procentowych produktów leasingowych wartość godziwą oszacowano poprzez skorygowanie wartości bilansowej o zdyskontowane przepływy wynikające z różnicy marż. Wartość godziwa instrumentów o określonym terminie zapadalności została oszacowana poprzez zdyskontowanie związanych z nimi przepływów finansowych w terminach i na warunkach wynikających z umów przy zastosowaniu bieżących stóp zero kuponowych oraz marż na ryzyko kredytowe. W przypadku kredytów mieszkaniowych, ze względu na ich długoterminowy charakter, do oszacowania przyszłych przepływów finansowych dodatkowo zostały uwzględnione: efekt wcześniejszej spłaty oraz ryzyko płynności w walutach obcych.

Źródło: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe za 2016 rok

A teraz zerknijmy sobie na liczby:

(kliknij, aby powiększyć w nowym oknie)

Źródło: Skonsolidowane sprawozdanie finansowe za 2016 rok

Jak możemy zauważyć, wartość bilansowa na pozycji: kredyty i pożyczki udzielone klientom różni się o ponad 1,5 miliarda w porównaniu do wartości godziwej. Koniecznie sobie zobaczcie uzasadnienie banku co do różnicy w obu wartościach (oznaczone *).

Wartość godziwa: podsumowanie

Żeby dobrze zrozumieć informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym powinniśmy wiedzieć czym jest wartość godziwa. W szczególności powinniśmy się zapoznać z różnymi metodami wyceny instrumentów do wartości godziwej. W kolejnym wpisie przedstawię Wam informacje o tym w jaki sposób wycenia się instrumenty finansowe w wysokości zamortyzowanego kosztu.

Czego mogliśmy się nauczyć w tym wpisie?

• czym jest wartość godziwa w definicji
• zapoznaliśmy się z trzema poziomami hierarchii wyceny
• w jaki sposób ujmowane są kredyty i pożyczki w bilansie banku